Archive:Przyrost ludności na poziomie regionalnym
This Statistics Explained article is outdated and has been archived - for recent articles on population see here.
- Dane z marca 2011 roku. Najnowsze dane: Więcej informacji Eurostatu, Główne tabele i Baza danych.
W niniejszym artykule omawia się obecny rozkład regionalny przyrostu ludności w Unii Europejskiej (UE), uwarunkowany przyrostem naturalnym lub migracjami, przy czym obecnie migracje są głównym czynnikiem. Tendencje demograficzne wywierają silny wpływ na społeczeństwa UE i przynoszą ogromne wyzwania we wszystkich obszarach polityki. Dlatego też zarówno decydenci, jak i obywatele, potrzebują szczegółowych danych statystycznych.
Główne ustalenia statystyczne
,_by_NUTS_3_regions,_2008.PNG)
Liczba ludności i gęstość zaludnienia
Dnia 1 stycznia 2009 r. w 27 państwach członkowskich Unii Europejskiej mieszkało 499,7 mln osób. Gęstość zaludnienia na poziomie UE-27 szacowano w 2008 r. na 116 mieszkańców na km2.
Mapa 1 przedstawia gęstość zaludnienia w 2008 r. Zasadniczo do najgęściej zaludnionych należą regiony NUTS 3, obejmujące stolicę kraju oraz, w większości przypadków, regiony w jej bezpośrednim sąsiedztwie.
Zdecydowanie najgęściej zaludniony był region NUTS 3 Paris (21 022 mieszkańców na km2), a na dalszych miejscach znalazły się Inner London West (10 094) i Inner London East (9 049). Gęstości zaludnienia przekraczające 5 000 na km2 zaobserwowano, w kolejności malejącej, w następujących regionach NUTS 3: Hauts-de-Seine (Francja), Bucureşti (Rumunia), Bruxelles-Capitale/Brussel-Hoofdstad (Belgia), Seine-Saint-Denis i Val-de-Marne (Francja), Melilla (Hiszpania) i Basel-Stadt (Szwajcaria).
Najrzadziej zaludnionym spośród regionów 3 poziomu statystycznego uwzględnionych w 2008 r. był Landsbyggd (Islandia) z 1,2 mieszkańca na km2. W UE-27 najrzadziej zaludnionym regionem NUTS 3 był Guyane (Francja) z 2,7 mieszkańca na km2.
Przyrost ludności w 2008 r.
Przyrost ludności w danym roku odniesienia to różnica między liczbą ludności dnia 1 stycznia kolejnego roku i dnia 1 stycznia danego roku odniesienia. Zmiany liczby ludności związane są z liczbą urodzeń i zgonów oraz poziomem migracji wewnętrznej i zewnętrznej. Przyrost ludności obejmuje zatem dwa składniki: „przyrost naturalny” (różnica między liczbą urodzeń żywych i zgonów) oraz „saldo migracji z korektą statystyczną” (zob. Źródła i dostępność danych).
Mapy 2, 3 i 4 prezentują przyrost ludności i wspomniane dwa składniki w 2008 r., według regionów NUTS 3. Dla porównywalności przyrost ludności i jego dwa składniki przedstawiono jako współczynniki surowe na 1 000 mieszkańców, tj. w odniesieniu do średniej liczby ludności w regionie (zob. Źródła i dostępność danych).
Mapy te pokazują, jak przyrost ludności w poszczególnych regionach się różni, od wzrostu do spadku (mapa 2), ze względu na dodatni lub ujemny przyrost naturalny (mapa 3) oraz dodatnie lub ujemne saldo migracji z korektą statystyczną (mapa 4).
Obecna sytuacja demograficzna w UE-27 potwierdza ciągłą tendencję wzrostową, utrzymującą się nieprzerwanie od 1960 r. W 2008 r. liczba ludności w UE-27 wzrosła o 4,1 na 1 000 mieszkańców w związku z przyrostem naturalnym (zob. Źródła i dostępność danych) wynoszącym 1,2 na 1 000 mieszkańców oraz saldem migracji [1], wynoszącym 2,9 na 1 000 mieszkańców. Wprawdzie w 2008 r. liczba ludności UE-27 jako całości wzrosła, jednak wzrost ten rozkładał się między państwa członkowskie w sposób nierównomierny. W 2008 r. ludności przybyło w 20 państwach członkowskich, a ubyło w pozostałych siedmiu.
Spadek liczby ludności był widoczny w większości północno-wschodnich, wschodnich oraz w części południowo-wschodnich regionów NUTS 3. Krajami, w których regionach ta tendencja była w 2008 r. najsilniejsza są Bułgaria, Niemcy, Węgry, Rumunia, Polska, Estonia, Łotwa, Litwa i Chorwacja. Liczba ludności w większości z ich regionów NUTS 3 zmniejszyła się w stopniu większym od wzrostu liczby ludności obserwowanego w ich pozostałych regionach. Spadek populacji był również dostrzegalny na północy Szwecji, w fińskim regionie Itä-Suomi, w wielu regionach Grecji i Portugalii oraz w szeregu regionów Turcji. Z drugiej strony, ludności przybyło na Cyprze, w Luksemburgu i na Malcie, a także w Czarnogórze, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii oraz, w większym stopniu, w Turcji.
W 2008 r. przyrost liczby ludności był widoczny w niemal wszystkich zachodnich i południowo-zachodnich regionach UE. Jest to szczególnie widoczne w Irlandii, w prawie każdym regionie Zjednoczonego Królestwa, we Włoszech, Hiszpanii, Francji, w tym we francuskich departamentach zamorskich, oraz na hiszpańskich i portugalskich wyspach Oceanu Atlantyckiego. Dodatni przyrost ludności odnotowano również w Austrii, Szwajcarii, Belgii, Luksemburgu i Niderlandach.
Obraz przedstawiony na mapie 2 można wyostrzyć, analizując dwa składniki przyrostu ludności, tj. przyrost naturalny i saldo migracji[2].
Mapa 3 pokazuje, że w 2008 r. w wielu regionach UE więcej osób zmarło niż się urodziło. Spowodowany tym ujemny przyrost naturalny jest szeroko rozpowszechniony i dotyka prawie połowy regionów UE. Dodatni przyrost naturalny stwierdzono w całej Irlandii, centralnej części Zjednoczonego Królestwa, większości regionów Francji, w Belgii, Luksemburgu, Niderlandach, Szwajcarii, Islandii, Liechtensteinie i Danii oraz w większości regionów Norwegii. W 2008 r. w tych regionach miało miejsce więcej urodzeń żywych niż zgonów.
Liczba zgonów była większa od liczby urodzeń w większości regionów Niemiec, na Węgrzech, w Chorwacji, Rumunii i Bułgarii, a także w krajach bałtyckich na północy oraz w Grecji i we Włoszech na południu. W innych krajach ogólny rozkład zgonów i urodzeń był bardziej zrównoważony.
Jeden z głównych powodów spowolnienia przyrostu naturalnego to fakt, że mieszkańcy UE mają mniej dzieci niż dawniej. Na poziomie zagregowanym w 27 państwach wchodzących dziś w skład UE współczynnik dzietności w odniesieniu do urodzeń żywych na jedną kobietę uległ zmniejszeniu z ok. 2,5 we wczesnych latach 60. XX w. do 1,60 w okresie 2006–08. (Aby zapoznać się z definicją współczynnika dzietności, (zob. Źródła i dostępność danych)).
Na poziomie krajowym, w okresie 2006–08 współczynnik dzietności niższy niż 1,5 dziecka na jedną kobietę zaobserwowano w 17 z 27 państw członkowskich. W rozwiniętych częściach współczesnego świata uważa się, że współczynnik dzietności w odniesieniu do urodzeń żywych na jedną kobietę wynoszący ok. 2,1 zapewnia zastępowalność pokoleń, tj. przy takim współczynniku i braku migracji wewnętrznej lub zewnętrznej liczba ludności w długim horyzoncie czasowym pozostaje stabilna. Między 2006 a 2008 r. praktycznie wszystkie państwa UE, EFTA i kraje kandydujące, z wyjątkiem Turcji i Islandii, nadal znajdowały się poniżej poziomu zastępowalności.
Mapa 5 pokazuje zróżnicowanie współczynnika dzietności według regionów NUTS 2. W 317 regionach NUTS 2 objętych tą analizą, w okresie 2006–08 współczynnik dzietności wynosił, średnio, od jednego dziecka na kobietę w Asturias w Hiszpanii do 3,7 dziecka we francuskim departamencie zamorskim Guyane.
Dzięki poprawie warunków społeczno-gospodarczych i środowiskowych oraz skuteczniejszym metodom leczenia i lepszej opiece medycznej, w ciągu ostatnich 50 lat oczekiwana długość życia w chwili urodzenia wydłużyła się o ok. 10 lat.
Mapy 6 i 7 prezentują obraz oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia dla mężczyzn i kobiet w regionach NUTS 2 w okresie 2006–08. Te dwie mapy są bezpośrednio porównywalne dzięki wspólnym oznaczeniom kolorystycznym zastosowanym do przedstawienia przeciętnego trwania życia mężczyzn i kobiet.
We wszystkich regionach kobiety żyją dłużej niż mężczyźni. Na poziomie UE-27 oczekiwana długość życia w chwili urodzenia wynosiła średnio 82,2 roku dla kobiet i 76,1 roku dla mężczyzn, między obiema płciami występowała zatem różnica 6,1 roku.
Z danych regionalnych wynika, że występują znaczne różnice między najniższymi a najwyższymi wartościami dla kobiet i mężczyzn. Najniższe wartości to 76,0 lat dla kobiet (regiony Vest i Nord-Vest w Rumunii oraz Yugoiztochen i Severozapaden w Bułgarii) oraz 65,5 roku dla mężczyzn (Litwa). Najwyższe wartości oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia to 86,0 lat dla kobiet i 80,2 roku dla mężczyzn, obie odnotowane w szwajcarskim regionie Ticino.
Mapa 6 pokazuje, że w przypadku mężczyzn oczekiwana długość życia w chwili urodzenia wynosi nie więcej niż 74 lata głównie we wschodniej części UE-27, w tym we wszystkich regionach krajów bałtyckich, Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii i Czarnogóry oraz w niektórych regionach Republiki Czeskiej, Portugalii i Chorwacji, natomiast wartości powyżej 80 lat zaobserwowano w regionach Åland (Finlandia) i Ticino (Szwajcaria). Mapa 7 przedstawia regionalny rozkład oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia w przypadku kobiet, przy czym wartości nie większe niż 78 lat występują głównie we wschodniej części Europy, w tym we wszystkich regionach Łotwy, Litwy, Rumunii, Bułgarii, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii i Czarnogóry, a także w większości regionów Węgier. Wartości wyższe niż 84 lata odnotowano w dużej liczbie regionów Hiszpanii, Francji i Włoch, w austriackim regionie Salzburg oraz w Szwajcarii i Liechtensteinie.
Najmniejszą różnicę między płciami, wynoszącą 3,4 roku, stwierdzono w fińskim regionie Åland, a największą, wynoszącą 11,8 roku, na Litwie.
Trzecim czynnikiem warunkującym przyrost ludności (po dzietności i umieralności) jest saldo migracji. Ponieważ pod względem rozwoju demograficznego wiele krajów UE znajduje się obecnie na etapie, na którym przyrost naturalny ma wartość prawie neutralną lub ujemną, saldo migracji ma coraz większe znaczenie dla utrzymania liczby ludności. Co więcej, migracje pośrednio przyczyniają się do przyrostu naturalnego, gdyż migrantom rodzą się dzieci. Ponadto migranci są zwykle młodsi i w wieku, w którym prawdopodobieństwo śmierci nie jest jeszcze wysokie.
Mapa 4 pokazuje saldo migracji (z korektą statystyczną) w 2008 r. według regionu NUTS 3 w państwach UE-27, EFTA i krajach kandydujących.
W niektórych regionach UE-27 dodatnie saldo migracji równoważy ujemny przyrost naturalny. Najbardziej uderzającymi przykładami są regiony Kerkyra i Ioannina w Grecji, północne i środkowe regiony Włoch, Pest (Węgry), Pieriga (Łotwa), La Palma (Hiszpania), Wiener Umland/Nordteil (Austria) i Landes (Francja). Odwrotna sytuacja, kiedy dodatni przyrost naturalny niwelowany jest negatywnym saldem migracji, występuje znacznie rzadziej, jest jednak widoczna w polskich regionach Miasto Poznań i Miasto Kraków, austriackich Osttirol i Lungau, francuskim Ardennes oraz niemieckich Würzburg Landkreis i Mainz Kreisfreie Stadt.
Na mapie 4 można znaleźć cztery regiony transgraniczne, z których więcej osób wyjechało niż przyjechało (ujemne saldo migracji):
- w krajach skandynawskich dotyczy to Islandii, północnych regionów Norwegii i Szwecji oraz zachodnich i wschodnich regionów Finlandii;
- w północno-zachodniej i środkowej Europie jest to kilka regionów w Irlandii, Zjednoczonym Królestwie i Niderlandach, większość regionów Niemiec, północno-wschodnie regiony Francji i południowe regiony Austrii;
- we wschodniej Europie większość regionów Łotwy, Litwy, Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii i Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii;
- w południowej Europie większość regionów Portugalii, kilka regionów w Hiszpanii, południowych Włoszech, Grecji i część regionów Chorwacji.
Ujemne saldo migracji zaobserwowano również w regionach Guadeloupe i Martinique, będących francuskimi departamentami zamorskimi.
Są też regiony, w których oba składniki przyrostu ludności (przyrost naturalny i saldo migracji) ewoluowały w tym samym kierunku.
W Luksemburgu, na Malcie, Cyprze, w Liechtensteinie i Czarnogórze oraz w większości regionów Irlandii, Belgii, Niderlandów, Hiszpanii, Słowenii i Norwegii dodatniemu przyrostowi naturalnemu towarzyszyło dodatnie saldo migracji, a ich kumulacja doprowadziła do wzrostu liczby ludności.
Z kolei w wielu regionach NUTS 3 w Niemczech, na Łotwie, Litwie, w Polsce, na Węgrzech, w Rumunii, Bułgarii, Chorwacji i Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, oba składniki przyrostu ludności miały wartość ujemną. W 2008 r. ten skumulowany spadek doprowadził do wyraźnego zmniejszenia się populacji.
Z analizy salda migracji regionów NUTS 3, w których znajduje się stolica państwa, [3] wyciągnięto następujące wnioski.
W dwudziestu czterech regionach liczba ludności wzrosła dzięki dodatniemu przyrostowi naturalnemu połączonemu z wybitnie dodatnim saldem migracji. Ta tendencja jest najwyraźniejsza w stołecznych regionach krajów skandynawskich (Oslo w Norwegii, Höfudborgarsvædi w Islandii, Stockholms län w Szwecji, Byen København w Danii i Uusimaa w Finlandii), w środkowej Europie (Luksemburg, Arr. de Bruxelles-Capitale/Arr. van Brussel-Hoofdstad w Belgii, Osrednjeslovenska w Słowenii i Hlavní mesto Praha w Republice Czeskiej), a także w hiszpańskim regionie Madrid.
W czterech regionach ujemny przyrost naturalny zrównoważyło dodatnie saldo migracji, były to Budapest (Węgry), Sofia (stolitsa) (Bułgaria), Bucureşti (Rumunia) i Vilniaus apskritis (Litwa).
Pięć regionów odnotowało dodatni przyrost ludności mimo ujemnego salda migracji: Inner London i Outer London (Zjednoczone Królestwo), Dublin (Irlandia), Paris (Francja) i Grande Lisboa (Portugalia).
W łotewskim regionie Riga zaobserwowano skumulowany spadek liczby ludności spowodowany ujemnym przyrostem naturalnym i ujemnym saldem migracji.
Starzenie się społeczeństwa: sytuacja dziś
Znaczne i postępujące wydłużenie oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia, w połączeniu z niskim współczynnikiem dzietności i osiągnięciem wieku emerytalnego przez pokolenie powojennego wyżu demograficznego, skutkuje starzeniem się społeczeństwa. Odsetek osób w wieku emerytalnym to współczynnik określający stosunek między liczbą ludności w wieku produkcyjnym a liczbą osób starszych.
Mapa 8 przedstawia odsetek osób w wieku emerytalnym obliczony dla regionów NUTS 2 w państwach UE, EFTA i krajach kandydujących. Na poziomie UE-27 całkowita liczba ludności w wieku 65 lat lub wyższym odpowiadała 25,6 % ludności w wieku produkcyjnym. Innymi słowy, średnio, każde 100 osób w wieku produkcyjnym zapewniało wsparcie 26 osobom w wieku 65 lat lub wyższym. Na początku 2009 r. odsetek osób w wieku emerytalnym wynosił od 5,4 % w regionie Van w Turcji do 43,3 % we włoskim regionie Liguria.
Wartości wyższe niż 30 % stwierdzono w 68 regionach, głównie w:
- krajach skandynawskich, w regionach Szwecji i Finlandii;
- północno-zachodniej, środkowej i wschodniej Europie, w tym w regionach Zjednoczonego Królestwa, Belgii, Niemiec i Bułgarii;
- krajach śródziemnomorskich, w tym w regionach Francji, Hiszpanii, Portugalii, Włoch i Grecji.
Wniosek
Ten rozdział skupia się na wybranych aspektach tendencji demograficznych w regionach państw członkowskich UE-27, EFTA i krajów kandydujących w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 1 stycznia 2009 r. W miarę możliwości określono grupy regionów, w których występują te same zjawiska rozprzestrzeniające się ponad granicami państwowymi.
Chociaż w szeregu regionów widoczne jest zmniejszanie się populacji, łączna liczba ludności w UE-27 w analizowanym okresie rosła o ok. 2 mln rocznie. Głównym czynnikiem stymulującym zwiększanie się populacji jest saldo migracji, równoważące ujemny przyrost naturalny w wielu regionach.
Wpływ przemian demograficznych w UE prawdopodobnie będzie mieć duże znaczenie w nadchodzących dziesięcioleciach. Utrzymujący się na niskim poziomie współczynnik urodzeń i dłuższa oczekiwana długość życia w chwili urodzenia to oznaki zdecydowanego starzenia się społeczeństwa, już widocznego w szeregu regionów.
Źródła i dostępność danych
Źródła: Eurostat — statystyki ludności.
Więcej informacji można znaleźć na stronach internetowych Eurostatu Sekcja poświęcona demografii.
Kontekst
Tendencje demograficzne silnie oddziałują na społeczeństwa Unii Europejskiej. Utrzymująca się niska dzietność w połączeniu z większą długowiecznością oraz fakt, że pokolenie wyżu demograficznego osiąga wiek emerytalny, skutkują starzeniem się społeczeństwa UE. Maleje liczba osób w wieku produkcyjnym, rośnie natomiast liczba osób starszych.
Zmiany społeczne i gospodarcze związane ze starzeniem się społeczeństwa będą mieć prawdopodobnie poważny wpływ na UE, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Dotyczą one wielu obszarów polityki, oddziałując m.in. na wielkość populacji w wieku szkolnym, opiekę zdrowotną, aktywność ekonomiczną, ochronę socjalną, kwestie zabezpieczenia społecznego i finanse państw.
Więcej informacji Eurostatu
Publikacje
- Eurostat regional yearbook 2011, rozdział 1
- European Regional and Urban Statistics - Reference guide 2008 (dostępne w językach angielskim, francuskim i niemieckim)
Główne tabele
- Regional statistics (t_reg), zobacz:
- Regional demographic statistics (t_reg_dem)
- Total average population, by NUTS 2 regions (tgs00001)
- Population density, by NUTS 2 regions (tgs00024)
Baza danych
- Regional statistics (reg), zobacz:
- Regional demographic statistics (reg_dem)
- Population and area (reg_dempoar)
- Population at 1st January by sex and age from 1990 onwards (demo_r_d2jan)
- Population at 1st January by sex and age (source: OECD) - in persons (demo_r_d2janoecd)
- Annual average population by sex (demo_r_d3avg)
- Area of the regions (demo_r_d3area)
- Area of the regions (source: OECD) (demo_r_d2aroecd)
- Population density (demo_r_d3dens)
- Population density (source: OECD) (demo_r_d2deoecd)
- Population by sex and age groups on 1 January - NUTS level 3 regions (demo_r_pjanaggr3)
- Demographic balance and crude rates - NUTS level 2 and 3 regions (demo_r_gind3)
- Population and area (reg_dempoar)
- Population change (reg_dempch)
- Births and deaths (demo_r_d3natmo)
- Births by age of the mother (demo_r_d2natag)
- Deaths by sex and age (demo_r_d2morag)
- Infant mortality (demo_r_d2infmo)
- Fertility rates by age - NUTS level 2 regions (demo_r_frate2)
- Population change (reg_dempch)
