Archive:Struktura ludności i starzenie się społeczeństwa

Dane pobrano z bazy w sierpniu 2020 r.

Planowana aktualizacja artykułu: listopad 2021 r.

This Statistics Explained article has been archived on 20 July 2021.

Highlights

W 2019 r. ponad jedna piąta (20,3 %) ludności UE-27 miała co najmniej 65 lat.

Przewiduje się, że odsetek osób w wieku 80 lat lub starszych w stosunku do liczby ludności UE-27 wzrośnie w okresie od 2019 do 2100 r. dwa i pół raza, z 5,8 % do 14,6 %.

Wzrost odsetka ludności w wieku 65 i więcej lat w latach 2009–2019

W poniższym artykule przeanalizowano skutki starzenia się społeczeństwa w Unii Europejskiej (UE), które w najbliższych dziesięcioleciach będzie miało duże znaczenie. Utrzymujące się niskie współczynniki urodzeń i wyższy poziom średniego dalszego trwania życia przyczyniają się do zmiany kształtu piramidy wiekowej EU-27; najważniejszą zmianą będzie prawdopodobnie wyraźne przekształcenie w znacznie starszą strukturę ludności, co już jest widoczne w kilku państwach członkowskich UE-27.

W rezultacie w państwach UE-27 maleje odsetek osób w wieku produkcyjnym, a wzrasta relatywna liczebność osób na emeryturze. W nadchodzących dziesięcioleciach udział osób starszych w całkowitej liczbie ludności znacznie wzrośnie. To z kolei doprowadzi do zwiększonego obciążenia osób w wieku produkcyjnym wydatkami socjalnymi wymaganymi przez starzejącą się ludność w odniesieniu do szeregu powiązanych usług.

Full article

Stale wzrasta odsetek osób w starszym wieku

Szacowana liczba ludności UE-27 na dzień 1 stycznia 2019 r. wynosiła 446,8 miliona. Młodzi ludzie (0–14 lat) stanowili 15,2 % ludności UE-27 (zob. tablica 1), a osoby uznawane za osoby w wieku produkcyjnym (15–64 lat) stanowiły 64,6 % ludności. Odsetek osób starszych (w wieku 65 i więcej lat) wynosił 20,3 % (wzrost o 0,3 punkty procentowe w porównaniu z poprzednim rokiem oraz wzrost o 2,9 punktu procentowego w porównaniu z okresem sprzed 10 lat).

Wśród państw członkowskich UE-27 najwyższy udział młodych ludzi w całkowitej liczbie ludności w 2019 r. odnotowano w Irlandii (20,5 %), we Francji (18,0 %) i w Szwecji (17,8 %), natomiast najniższy – we Włoszech (13,2 %), w Niemczech (13,6 %), na Malcie i w Portugalii (w obu 13,7 %). Odnośnie do udziału osób w wieku 65 lat lub starszych w całkowitej liczbie ludności, najwyższe udziały miały Włochy (22,8 %), Grecja (22,0 %), Portugalia i Finlandia (w obu 21,8 %) natomiast najniższy udział miały Irlandia (14,1 %) i Luksemburg (14,4 %).

Tablica 1: Struktura wiekowa ludności w podziale na główne grupy wiekowe w latach 2009 i 2019
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Struktura ludności Zjednoczonego Królestwa, jak i państw EFTA oraz krajów kandydujących była podobna do tej zaobserwowanej w UE-27, z wyjątkiem głównie Islandii i Turcji (gdzie struktura ludności była podobna do tej w Irlandii): w tych dwóch państwach wysoki był odsetek najmłodszej grupy wiekowej (odpowiednio 19,0 % i 23,4 %), zaś osoby w wieku 65 lat i starsze miały stosunkowo niski udział w całkowitej liczbie ludności (odpowiednio 14,2 % i 8,8 %). Albania i Macedonia Północna również miały stosunkowo niski udział osób w wieku 65 lat i starszych (w obu odnotowano 14,1 %). Tendencja starzenia się społeczeństwa jest jednak widoczna również w tych państwach (zob. wykres 1).

Wykres 1: Wzrost odsetka ludności w wieku 65 i więcej lat w latach 2009–2019
(punkty procentowe)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Mediana wieku jest najwyższa we Włoszech

Mediana wieku ludności UE-27 wzrasta i na dzień 1 stycznia 2019 r. wyniosła 43,7 roku (zob. wykres 2). Oznacza to, że połowa ludności UE-27 miała więcej niż 43,7 roku, a druga połowa była młodsza. Wśród państw członkowskich UE-27 mediana wieku wahała się w przedziale od 37,7 roku w Irlandii i na Cyprze do 46,7 roku we Włoszech, co potwierdza strukturę ludności odnotowaną w każdym z tych państw członkowskich. Mediana wieku odnotowana w państwach EFTA i krajach kandydujących w 2019 r. była niższa od poziomu UE-27, z wyjątkiem Liechtensteinu (44,2 roku) i Serbii (43,7 roku, tak jak w UE-27).

Wykres 2: Mediana wieku ludności w latach 2009 i 2019
(lata)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Mediana wieku w UE-27 wzrosła o 2,7 roku (średnio o 0,3 roku w skali roku) w latach 2009–2019, z 41,0 roku do 43,7 roku. Wzrosła ona we wszystkich 27 państwach członkowskich UE, w tym o co najmniej 4 lata w Hiszpanii, Portugalii, na Litwie, w Grecji, Irlandii i na Słowacji, z wyjątkiem Szwecji, gdzie zmniejszyła się (z 40,7 roku w 2009 r. do 40,5 roku w 2019 r.). W Albanii zaobserwowano największy przyrost mediany wieku w ciągu ostatnich 10 lat: wzrosła ona o 5,6 roku, z 31,1 roku w 2009 r. do 36,7 r. w 2019 r. (zob. wykres 2).

Na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypada nieco więcej niż trzy osoby w wieku produkcyjnym

Współczynniki obciążenia demograficznego mogą być użyte do badania poziomu wsparcia udzielanego przez ludność w wieku produkcyjnym osobom młodszym lub starszym. Odsetek ten wyraża się względną wielkością ludności młodszej lub starszej w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym. Na dzień 1 stycznia 2019 r. współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi dla UE-27 wynosił 31,4 % (zob. tablica 2); oznacza to, że na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypadały zaledwie ponad trzy osoby w wieku produkcyjnym. Współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi w poszczególnych państwach członkowskich UE-27 był na niskim poziomie 20,7 % w Luksemburgu i 21,6 % w Irlandii, co oznaczało, że średnio na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypadało blisko pięć osób w wieku produkcyjnym, natomiast jego najwyższe poziomy wynosiły 35,7 % we Włoszech, 35,1 % w Finlandii i 34,6 % w Grecji, co oznaczało, że średnio na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypadały mniej niż trzy osoby w wieku produkcyjnym.

Tablica 2: Wskaźniki struktury wiekowej ludności na dzień 1 stycznia 2019 r.
(%)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Zestawienie odsetka osób w wieku młodym i emerytalnym daje całkowity współczynnik obciążenia demograficznego (liczony jako odsetek młodych i starszych osób w wieku nieprodukcyjnym w stosunku do ludności uznanej za będącą w wieku produkcyjnym, tj. w wieku 15–64 lat). W 2019 r. w UE-27 wyniósł on 54,9 %, co oznacza, że na każdą osobę utrzymywaną przypadały w przybliżeniu dwie osoby w wieku produkcyjnym. W 2019 r. najniższy całkowity współczynnik obciążenia demograficznego wśród państw członkowskich UE-27 odnotowano w Luksemburgu (43,8 %), zaś najwyższy we Francji (61,5 %).

Zarówno w przypadku współczynnika obciążenia demograficznego osobami starszymi, jak i w przypadku całkowitego współczynnika obciążenia demograficznego w UE-27 obserwuje się ogólną tendencję wzrostową. W ciągu ostatniego dziesięciolecia współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi zwiększył się o 5,4 punktu procentowego – z 26,0 % w 2009 r. do 31,4 % w 2019 r. – natomiast całkowity współczynnik obciążenia demograficznego w tym samym okresie zwiększył się o 5,9 punktu procentowego (z 49,0 % w 2009 r. do 54,9 % w 2019 r.).

Tendencje dotyczące starzenia się społeczeństwa w UE-27 w przeszłości i w przyszłości

Starzenie się społeczeństwa jest tendencją długoterminową, która w Europie rozpoczęła się kilkadziesiąt lat temu. Tendencja ta jest widoczna w przekształceniach struktury wiekowej ludności i znajduje odzwierciedlenie w coraz większym udziale osób starszych w połączeniu z malejącym udziałem osób w wieku produkcyjnym w całkowitej liczbie ludności.

Piramidy ludności (zob. wykresy 3 i 4) pokazują rozkład populacji według płci i pięcioletnich grup wiekowych. Każdy pasek odpowiada udziałowi danej płci i grupy wiekowej w całkowitej liczbie ludności (łącznie mężczyźni i kobiety). Piramida ludności UE-27 na dzień 1 stycznia 2019 r. jest wąska na dole i upodabnia się do równoległoboku ze względu na kohorty wyżu demograficznego wynikające z wysokiego współczynnika dzietności w kilku europejskich państwach po II wojnie światowej (zwanego „powojennym wyżem demograficznym”). To pokolenie powojennego wyżu demograficznego zwiększa obecnie populację wieku emerytalnego, o czym świadczy porównanie z piramidą ludności z 2004 r. Wypukłość odzwierciedlająca „powojenny wyż demograficzny” porusza się w górę piramidy ludności, natomiast część odpowiadająca ludności w wieku produkcyjnym i podstawa stają się węższe, co przedstawiono na wykresie 3.

Wykres 3: Piramidy ludności UE-27 w 2004 r. i 2019 r.
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjangroup)

Odsetek ludności w wieku 65 i więcej lat wzrasta we wszystkich państwach członkowskich UE-27, państwach EFTA i krajach kandydujących, a także w Zjednoczonym Królestwie. Wzrost w ciągu ostatniego dziesięciolecia wynosi od 5,1 punktu procentowego w Finlandii, 4,7 punktu procentowego w Czechach i 4,5 punktu procentowego na Malcie do 1,1 punktu procentowego w Niemczech oraz 0,4 punktu procentowego w Luksemburgu. W ciągu ostatniej dekady (2009–2019) dla całej UE-27 odnotowano wzrost o 2,9 punktu procentowego (zob. wykres 1). Z drugiej strony odsetek ludności w wieku poniżej 15 lat w populacji UE-27 spadł o 0,2 punktu procentowego (zob. tablica 1).

Wzrost względnego udziału osób starszych można wytłumaczyć wydłużonym przeciętnym trwaniem życia; wzorzec ten był widoczny przez kilka dziesięcioleci wraz ze wzrostem średniego dalszego trwania życia (zob. statystyki dotyczące umieralności i średniego dalszego trwania życia); Zmiany te często określa się jako „starzenie się na szczycie” piramidy ludności.

Z drugiej strony utrzymujące się niskie poziomy dzietności na przestrzeni wielu lat przyczyniły się do starzenia się społeczeństwa, a mniejsza liczba urodzeń doprowadziła do spadku udziału młodych ludzi w całkowitej liczbie ludności (zob. statystyki dotyczące dzietności). Proces ten jest zwany „starzeniem się na dnie” piramidy ludności i jest widoczny w zwężającej się podstawie piramid ludności UE-27 w latach 2004–2019.

W ramach podejmowanych prób analizy tendencji w zakresie starzenia się społeczeństwa w przyszłości Eurostat sporządził najnowszy zbiór prognoz liczby ludności na lata 2019–2100. Prognozowana liczba ludności UE-27 osiągnie poziom maksymalny 449,3 miliona około 2026 r., a później nastąpi stopniowy spadek do 416,1 miliona do roku 2100.

Porównanie piramid wiekowych za lata 2019 i 2100 (zob. wykres 4) wskazuje na prognozę dalszego starzenia się ludności UE-27. W nadchodzących dziesięcioleciach liczba osób starszych znacznie wzrośnie. Do 2100 r. piramida przyjmie bardziej kształt bloku, ulegając znacznemu zwężeniu w połowie piramidy (w okolicach wieku 45–54 lat).

Wykres 4: Piramidy ludności UE-27 w 2019 r. i 2100 r.
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjangroup) i (proj_18np)

Kolejnym aspektem starzenia się społeczeństwa jest postępujące starzenie się samej starszej części ludności, gdyż relatywna liczebność osób bardzo starych rośnie w szybszym tempie niż jakikolwiek inny segment wiekowy ludności UE-27. Przewiduje się, że odsetek osób w wieku 80 lat lub starszych w stosunku do liczby ludności UE-27 wzrośnie w okresie od 2019 do 2100 r. dwa i pół raza, z 5,8 % do 14,6 % (zob. wykres 5).

Wykres 5: Struktura wiekowa ludności w podziale na główne grupy wiekowe, UE-27, lata 2019–2100
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind) i (proj_18ndbi)

W latach 2019–2100 odsetek ludności w wieku produkcyjnym będzie spadał, a osoby starsze będą prawdopodobnie stanowiły rosnący udział ogółu ludności: Do 2100 r. odsetek osób w wieku 65 lat i starszych wzrośnie do 31,3 % ogółu ludności UE-27, w porównaniu z 20,2 % w 2019 r. Prognozuje się, że w wyniku przesunięcia ludności między grupami wiekowymi współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi w UE-27 ulegnie niemalże podwojeniu z 31,4 % w 2019 r. do 57,1 % do 2100 r., a całkowity współczynnik obciążenia demograficznego wzrośnie z 54,9 % w 2019 r. do 82,6 % do 2100 r. (zob. wykres 6). Oczekuje się, że mediana wieku wzrośnie o 5,1 roku, z 43,7 roku w 2019 r. do 48,8 roku w 2100 r.

Wykres 6: Prognozowany całkowity współczynnik obciążenia demograficznego i współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi, UE-27, lata 2019–2100
(%)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind) i (proj_18ndbi)

Dane źródłowe tablic i wykresów

Struktura ludności i starzenie się społeczeństwa: tablice i wykresy (w jęz. angielskim)

Źródła danych

Eurostat gromadzi dane od państw członkowskich UE i innych państw uczestniczących w procesie gromadzenia danych demograficznych dotyczących ludności, począwszy od 1 stycznia każdego roku. Zalecaną definicją jest „ludność zamieszkująca w miejscu zwykłego pobytu”, która obejmuje liczbę mieszkańców danego obszaru na dzień 1 stycznia analizowanego roku (lub, w niektórych przypadkach, na dzień 31 grudnia poprzedzającego roku). Zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami Organizacji Narodów Zjednoczonych określenie „miejsca zwykłego pobytu” opiera się na dwunastomiesięcznym okresie odniesienia, innymi słowy, osoby nim objęte powinny mieszkać w swoim miejscu zwykłego pobytu przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy poprzedzający dzień odniesienia lub przybyć do swojego miejsca zwykłego pobytu w ciągu 12 miesięcy poprzedzających dzień odniesienia z zamiarem pozostania tam przez co najmniej jeden rok. Państwa mogą jednak przekazywać Eurostatowi dane dotyczące liczby ludności w oparciu o dane z ostatniego spisu ludności, skorygowane o elementy przyrostu ludności, które zostały przedstawione od ostatniego spisu ludności, lub też dane dotyczące liczby ludności w oparciu o zarejestrowaną/legalną liczbę ludności.

Spis ludności i mieszkań został przeprowadzony we wszystkich państwach członkowskich UE, państwach EFTA i krajach kandydujących do UE w 2011 r. Państwa zazwyczaj dokonują zmian swoich rocznych szacunków dotyczących ludności w momencie udostępnienia wyników spisu ludności i mieszkań. Szacunki dotyczące liczby ludności w oparciu o wyniki spisu ludności mogą powodować przerwy w szeregach danych dotyczących wielkości i struktury ludności.

Eurostat dostarcza informacje w odniesieniu do szerokiego zakresu danych demograficznych. Dane dotyczące ludności obejmują zestawienia w podziale ze względu na szereg cech, takich jak wiek, płeć, stan cywilny i poziom wykształcenia.

Co trzy lata Eurostat sporządza prognozy liczby ludności na poziomie krajowym. Prognozy te są hipotetycznymi scenariuszami, które mają na celu przekazanie informacji o prawdopodobnej wielkości i strukturze wiekowej ludności w przyszłości w oparciu o założenia przyszłych trendów w zakresie dzietności, średniego dalszego trwania życia oraz migracji.

Kontekst

Sporządzane przez Eurostat prognozy ludności są wykorzystywane przez Komisję Europejską do analizowania prawdopodobnych skutków starzenia się społeczeństwa w odniesieniu do wydatków publicznych. Zwiększenie wydatków socjalnych związanych ze starzeniem się społeczeństwa, w formie emerytur, opieki zdrowotnej oraz instytucjonalnej lub prywatnej opieki (zdrowotnej), doprowadzi do większych obciążeń ponoszonych przez ludność w wieku produkcyjnym.

W szeregu ważnych polityk, w szczególności w dziedzinach społecznych i gospodarczych, wykorzystuje się dane demograficzne na potrzeby planowania, programów monitorowania i oceny; przykładami są tu starzenie się społeczeństwa i możliwe tego skutki dla stabilności finansów publicznych i świadczeń opieki socjalnej bądź wpływ zmian demograficznych na kwestie gospodarcze i społeczne.