Archive:Statystyka odpadów

Dane pobrano z bazy w czerwcu 2019 r.

Planowana aktualizacja artykułu: marzec 2021 r.

Angielska wersja językowa jest bardziej aktualna.

This Statistics Explained article has been archived on 8 December 2020.

Highlights

W 2016 r. w UE wytworzono średnio 5,0 ton odpadów na mieszkańca.

W tym samym roku w UE 45,7 % odpadów zostało składowanych zaś 37,8 % poddano recyklingowi.

Wytwarzanie odpadów, 2016 r.

W prezentowanym artykule przedstawiono sytuację dotyczącą wytwarzania i przetwarzania odpadów w Unii Europejskiej (UE) i w kilku państwach trzecich. Wykorzystano w nim wyłącznie dane zebrane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2150/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie statystyk odpadów.

Odpady, które w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2008/98/WE zdefiniowano jako „każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć, lub do których pozbycia został zobowiązany”, potencjalnie oznaczają olbrzymie straty zasobów w postaci materiałów i energii. Gospodarowanie odpadami i ich unieszkodliwianie mogą mieć również poważne skutki dla środowiska. Składowiska odpadów na przykład zajmują duże powierzchnie i mogą powodować zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby, natomiast spalanie odpadów może skutkować emisją zanieczyszczeń powietrza.

Dlatego też polityka UE w zakresie gospodarowania odpadami zmierza do ograniczenia wpływu odpadów na środowisko i zdrowie oraz do poprawy efektywnego użytkowania zasobów w UE. Długoterminowym celem tej polityki jest zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów, a jeśli ich wytwarzanie jest nieuniknione, promowanie ich wykorzystania jako zasobów, szersze upowszechnienie recyklingu i zapewnienie bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów.

Full article

Łączna ilość wytwarzanych odpadów

W 2016 r. łączna ilość odpadów wytworzonych w UE-28 przez wszystkie sektory gospodarki i gospodarstwa domowe wyniosła 2 538 mln ton;

Jak można przypuszczać, łączna ilość wytworzonych odpadów w pewnym stopniu wiąże się z liczbą ludności i wielkością gospodarki państwa. Z tabeli 1 wynika, że najmniejsze państwa członkowskie UE zasadniczo odnotowywały najniższe poziomy wytworzonych odpadów, natomiast większe państwa – najwyższe poziomy. Stosunkowo duże ilości odpadów wyprodukowano jednak w Bułgarii i Rumunii, natomiast relatywnie małą ilość wytworzono we Włoszech.

Tabela 1: Wytwarzanie odpadów przez sektory gospodarki i gospodarstwa domowe, 2016 r.
(%)
Źródło: Eurostat (env_wasgen)

Udział poszczególnych sektorów gospodarki oraz gospodarstw domowych w łącznym wytwarzaniu odpadów w 2016 r. przedstawiono na wykresie 1. W UE-28 budownictwo wytworzyło 36,4 % łącznej ilości odpadów w 2016 r. Na kolejnych miejscach znalazły się górnictwo i wydobywanie (25,3 %), przemysł wytwórczy (10,3 %), usługi wodne i związane z odpadami (10,0 %) oraz gospodarstwa domowe (8,5 %); pozostałe 9,5 % stanowiły odpady wytwarzane przez inne rodzaje działalności gospodarczej, głównie usługi (4,6 %) i sektor energii (3,1 %).

Wykres 1: Wytwarzanie odpadów przez sektory gospodarki i gospodarstwa domowe w UE-28, 2016 r.
(%)
Źródło: Eurostat (env_wasgen)

Na wykresie 2 przedstawiono analizę ilości wytworzonych odpadów w standaryzowanej formie w stosunku do liczby ludności. W niektórych mniejszych państwach członkowskich UE wyraźnie widać wysoki poziom wytworzonych odpadów, ze szczególnie wysokim wskaźnikiem odnotowanym w Finlandii, gdzie w 2016 r. na jednego mieszkańca wytworzono średnio 22,4 tony odpadów – ponad czterokrotnie więcej niż wynosiła średnia w UE-28 (5,0 tony na mieszkańca). Kilka państw członkowskich o szczególnie wysokich poziomach wytwarzania odpadów na jednego mieszkańca zgłosiło bardzo duży udział odpadów pochodzących z górnictwa i wydobywania, natomiast w innych państwach do wysokiego poziomu wytwarzania odpadów często przyczyniały się budowy i rozbiórki.

Dużą część odpadów pochodzących z górnictwa i wydobywania oraz budowy i rozbiórki zalicza się do głównych odpadów mineralnych: w przedstawionej na wykresie 2 analizie odróżniono główne odpady mineralne od wszystkich pozostałych rodzajów odpadów. Główne odpady mineralne stanowiły niemal dwie trzecie (64 % lub 3,2 tony na mieszkańca) łącznej ilości odpadów wytworzonych w UE-28 w 2016 r. Udział głównych odpadów mineralnych w łącznej ilości wytworzonych odpadów był bardzo różny w poszczególnych państwach członkowskich UE, co przynajmniej do pewnego stopnia może odzwierciedlać różne struktury gospodarcze. Na ogół wyższy udział głównych odpadów mineralnych odnotowywano w tych państwach członkowskich UE, które charakteryzują się stosunkowo dużą skalą działalności górniczej i wydobywczej, jak Bułgaria, Szwecja, Rumunia i Finlandia, lub budowniczej i rozbiórkowej, jak Luksemburg. W tych państwach członkowskich główne odpady mineralne stanowiły co najmniej 85 % łącznej ilości wytworzonych odpadów. Poza UE podobną sytuację odnotowano w Liechtensteinie (91 %).

Wykres 2: Wytwarzanie odpadów, 2016 r.
(w kg na mieszkańca)
Źródło: Eurostat (env_wasgen)

Wytwarzanie odpadów, z wyłączeniem głównych odpadów mineralnych

W UE-28 w 2016 r. wytworzono 905 mln ton odpadów innych niż główne odpady mineralne, a więc 36 % łącznej ilości wytworzonych odpadów (tabela 2).Z przeliczenia tych wartości na liczbę ludności wynika, że w 2016 r. w UE-28 wytworzono średnio 1,8 ton odpadów innych niż główne odpady mineralne na mieszkańca (wykres 3).

W poszczególnych państwach członkowskich UE ilość wytworzonych odpadów innych niż główne odpady mineralne wynosiła w 2016 r. od średnio 9,0 ton na mieszkańca w Estonii do średnio 0,8 tony na mieszkańca na Cyprze i w Chorwacji. Duża ilość odpadów wytworzonych w Estonii ma związek z produkcją energii z łupków bitumicznych.

Wykres 3: Wytwarzanie odpadów, z wyłączeniem głównych odpadów mineralnych, lata 2006 i 2016
(w kg na mieszkańca)
Źródło: Eurostat (env_wasgen)

Tabela 2 przedstawia rozwój sytuacji w UE-28 pod względem wytwarzania odpadów innych niż główne odpady mineralne, w podziale według sektorów gospodarki. W 2016 r. najwyższe poziomy wytwarzania odpadów odnotowano w przypadku usług wodnych i związanych z odpadami, gospodarstw domowych i przemysłu wytwórczego (odpowiednio 228 mln ton, 209 mln ton i 191 mln ton). Rozwój sytuacji w tych sektorach przebiegał jednak różnie: w latach 2004–2016 wytwarzanie odpadów (z wyłączeniem głównych odpadów mineralnych) przez usługi wodne i związane z odpadami zwiększyło się o 105,7 %, w przypadku gospodarstw domowych jego poziom nie zmienił się zasadniczo (+1,8 %), natomiast w przemyśle wytwórczym odnotowano znaczny spadek, o 29,6 %.

Tabela 2: Wytwarzanie odpadów, z wyłączeniem głównych odpadów mineralnych, UE-28, lata 2004-2016
(w mln ton)
Źródło: Eurostat (env_wasgen)

Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych

Odpady niebezpieczne, jeśli nie gospodaruje się nimi w sposób odpowiedzialny i nie unieszkodliwia się ich, mogą stanowić zwiększone zagrożenie dla zdrowia ludzkiego i środowiska. Z odpadów wytworzonych w UE-28 w 2016 r. około 100,7 mln ton (4,0 % łącznej ilości) zaklasyfikowano jako odpady niebezpieczne.

W porównaniu z 2010 r. w 2016 r. w UE-28 wytworzono o 4,9 % więcej odpadów niebezpiecznych – wzrost z 96,0 mln ton do 100,7 mln ton. W 2016 r. udział odpadów niebezpiecznych w łącznej ilości wytworzonych odpadów utrzymywał się poniżej 10,0 % we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem Estonii i Bułgarii, gdzie odpady niebezpieczne stanowiły odpowiednio 39,9 % i 11,1 % wszystkich odpadów (zob. wykres 4). Bardzo wysoki odsetek odpadów niebezpiecznych w Estonii spowodowany był głównie produkcją energii z łupków bitumicznych. Z państw trzecich przedstawionych na wykresie 4 Serbia odnotowała najwyższy udział odpadów niebezpiecznych w łącznej ilości wytworzonych odpadów (35,2 %) ze względu na intensywną działalność w sektorze górnictwa i wydobywania. Na kolejnych miejscach znalazły się Czarnogóra (19,4 %) i Norwegia (14,6 %).

Wykres 4: Wytworzone odpady niebezpieczne, lata 2010 i 2016
(% łącznej masy odpadów)
Źródło: Eurostat (env_wasgen)

Przetwarzanie odpadów

W 2016 r. w UE-28 przetworzono około 2 312 mln ton odpadów. Ilość ta nie uwzględnia odpadów eksportowanych, ale obejmuje przetwarzanie odpadów importowanych do UE. Zgłoszonych ilości nie da się zatem bezpośrednio porównać z ilością odpadów wytworzonych.

Na wykresie 5 przedstawiono zmiany w zakresie przetwarzania odpadów w latach 2004–2016 w UE-28: ogółem i według dwóch głównych kategorii przetwarzania: odzysku odpadów i ich składowania. Ilość odpadów poddanych odzyskowi, czyli poddanych recyklingowi lub wykorzystanych do wypełniania wykopów (sposób wykorzystania odpadów na obszarach, gdzie prowadzone były roboty ziemne, w celu rekultywacji zboczy, ze względów bezpieczeństwa lub na potrzeby architektury krajobrazu) wzrosła o 28,2 %, z 960 mln ton w 2004 r. do 1 231 mln ton w 2016 r.; w rezultacie udział odzysku odpadów w przetwarzaniu odpadów ogółem zwiększył się z 45,4 % w 2004 r. do 53,2 % w 2016 r. Ilość odpadów składowanych zmniejszyła się z 1 154 mln ton w 2004 r. do 1 081 mln ton w 2016 r., a więc o 6,3 %. Udział trwałego składowania odpadów w przetwarzaniu odpadów ogółem zmniejszył się z 54,6 % w 2004 r. do 46,8 % w 2016 r.

Wykres 5: Przetwarzanie odpadów, UE-28, 2004-2016
(Indeks 2004 = 100)
Źródło: Eurostat (env_wastrt)

Jak wspomniano powyżej, w 2016 r. w UE-28 nieco ponad połowę (53,2 %) odpadów poddano procesom odzysku: recyklingowi (37,8 % przetworzonych odpadów ogółem) wypełnianiu wykopów (9,9 %) lub odzyskowi energii (5,6 %). Pozostałe 46,8 % odpadów zostało składowanych (38,8 %), spalonych, ale bez odzysku energii (1,0 %) lub unieszkodliwionych w inny sposób (7,0 %). Między państwami członkowskimi UE można było zaobserwować znaczące różnice pod względem wykorzystania tych różnych metod przetwarzania odpadów. Na przykład w niektórych państwach członkowskich odnotowano bardzo wysoki poziom recyklingu (Włochy i Belgia), natomiast w innych preferowano składowanie (Grecja, Bułgaria, Rumunia, Finlandia i Szwecja)(zob. tabela 3).

Tabela 3: Przetwarzanie odpadów, 2016 r.
(% całości)
Źródło: Eurostat (env_wastrt)

Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych

W 2016 r. w UE-28 unieszkodliwiono łącznie 76,8 mln ton odpadów niebezpiecznych, z czego ponad połowę w zaledwie trzech państwach członkowskich UE – Niemczech (28,0 %), Bułgarii (17,2 %) i Estonii (12,5 %) (zob. wykres 6).

Wykres 6: Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, 2016 r.
(w tys. ton)
Źródło: Eurostat (env_wastrt)

W 2016 r. 33,9 % odpadów niebezpiecznych unieszkodliwionych w UE-28 poddano składowaniu, czyli złożono pod ziemią lub na powierzchni ziemi bądź w poddano obróbce na powierzchni ziemi i odprowadzono do wód. Odsetek ten odpowiada 51 kg odpadów na mieszkańca (wykres 7). 5,9 % odpadów niebezpiecznych spalono bez odzysku energii (9 kg na mieszkańca), natomiast 7,7 % (12 kg na mieszkańca) przeznaczono na odzysk energii. W 2016 r. ponad jedną trzecią (35,4 %, 53 kg na mieszkańca) odpadów niebezpiecznych w UE-28 poddano recyklingowi lub wykorzystano do wypełnienia wykopów.

Wykres 7: Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, 2016 r.
(w kg na mieszkańca)
Źródło: Eurostat (env_wastrt)

Dane źródłowe tabel i wykresów

Statystyka odpadów: tabele i wykresy (w jęz. angielskim)

Źródła danych

Monitorowanie wdrażania polityki dotyczącej odpadów, w szczególności zgodności z zasadami odzysku i bezpiecznego unieszkodliwiania, wymaga wiarygodnych danych statystycznych dotyczących wytwarzania odpadów i gospodarowania odpadami przez przedsiębiorstwa i prywatne gospodarstwa domowe. W 2002 r. przyjęto rozporządzenie (WE) nr 2150/2002 w sprawie statystyk odpadów, dzięki czemu stworzono ramy dla zharmonizowanych statystyk unijnych w tej dziedzinie.

Rozporządzenie zawiera wymóg, by państwa członkowskie UE, poczynając od roku odniesienia 2004, co dwa lata przekazywały dane dotyczące wytwarzania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Dane na temat wytwarzania i przetwarzania odpadów są obecnie dostępne dla parzystych lat odniesienia od 2004 do 2016 r.

Kontekst

Polityka UE w zakresie gospodarowania odpadami zmierza do ograniczenia wpływu odpadów na środowisko i zdrowie oraz do poprawy efektywnego użytkowania zasobów w Europie. Długoterminowym celem jest przekształcenie Europy w społeczeństwo recyklingu, które unika wytwarzania odpadów, a odpady nieuniknione w miarę możliwości wykorzystuje jako zasób. Celem jest osiągnięcie znacznie wyższych poziomów recyklingu oraz minimalizacja wydobywania dodatkowych zasobów naturalnych. Właściwe zarządzanie odpadami jest zasadniczym elementem zapewniającym efektywne użytkowanie zasobów i zrównoważony wzrost gospodarczy państw europejskich. Aby uzyskać więcej informacji, zob. the Europe 2020 strategy (w jęz. angielskim).

W związku z tym zmieniona dyrektywa ramowa w sprawie odpadów z 2008 r. wprowadziła pięciostopniową hierarchię odpadów, w której najlepszym rozwiązaniem jest zapobieganie, a w dalszej kolejności ponowne użycie, recykling oraz inne formy odzysku, a w ostateczności unieszkodliwianie odpadów, takie jak ich składowanie. Zgodnie z tą hierarchią w programie 7th Environment Action Programme (w jęz. angielskim) określono następujące cele priorytetowe polityki dotyczącej odpadów w UE:

zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów;
maksymalizacja recyklingu i ponownego wykorzystywania;
ograniczenie spalania do materiałów nienadających się do recyclingu;
ograniczenie składowania do odpadów nienadających się do recyclingu ani odzysku;
zapewnienie pełnego wdrożenia celów polityki dotyczącej odpadów we wszystkich państwach członkowskich UE.