Archive:Płace i koszty pracy
Dane pozyskano w kwietniu 2020 r.
Planowana aktualizacja artykułu: lipiec 2021 r.
This Statistics Explained article has been archived on 23 December 2020.
Highlights
Szacowane godzinowe koszty pracy, 2019 r.
W niniejszym artykule przedstawiono, porównano i zestawiono dane liczbowe dotyczące płac i kosztów pracy (wydatków pracodawców na pracowników) w państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE), Wielkiej Brytanii, krajach kandydujących do członkostwa w UE oraz w państwach Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA).
Praca stanowi jeden z głównych czynników funkcjonowania gospodarki. Z punktu widzenia przedsiębiorstw jest ona kosztem (kosztami pracy), na który składają się nie tylko płace i wynagrodzenia wypłacane pracownikom, ale także koszty pozapłacowe, głównie składki na ubezpieczenia społeczne płatne przez pracodawcę. Stanowi ona zatem podstawowy czynnik konkurencyjności w biznesie, na którą wpływają jednak również koszty kapitału (np. odsetki od pożyczek i dywidendy od udziałów kapitałowych) oraz aspekty pozacenowe, takie jak przedsiębiorczość, umiejętności, wydajność pracy, innowacyjność i marka / pozycjonowanie produktów na rynku.
Full article
Składniki kosztów pracy
Jeżeli chodzi o pracowników, wynagrodzenie otrzymywane przez nich za pracę, najczęściej zwane płacą albo zarobkami, stanowi przeważnie główne źródło ich dochodów i dlatego ma bardzo istotny wpływ na ich możliwości wydawania lub oszczędzania pieniędzy. Podczas gdy płaca/zarobki brutto obejmują składki na ubezpieczenie społeczne płatne przez pracownika, zarobki netto oblicza się poprzez odliczenie tych składek oraz wszelkich kwot należnych skarbowi państwa, takich jak podatek dochodowy. Jako że wysokość podatków zasadniczo zależy od sytuacji gospodarstwa domowego pod względem jego dochodów i składu osobowego, zarobki netto obliczane są dla szeregu typowych sytuacji gospodarstw domowych.
Schemat 1 przedstawia podsumowanie zależności między zarobkami netto, zarobkami/płacami brutto i kosztami pracy.
Koszty pracy
Średni godzinowy koszt pracy w 2019 r. szacowany był na 27,7 EUR w UE-27 i na 31,4 EUR w strefie euro (EA-19). Za tymi uśrednionymi danymi kryją się jednak istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi UE, w których wysokość godzinowych kosztów pracy waha się między 6,0 EUR w Bułgarii a 44,7 EUR w Danii (zob. wykres 1). W Norwegii średni godzinowy koszt pracy był jeszcze wyższy (50,2 EUR).
.png)
Na koszty pracy składają się koszty wynagrodzeń i płac oraz koszty pozapłacowe, na przykład płatne przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne. W 2019 r. udział pozapłacowych kosztów pracy w kosztach pracy ogółem dla całej gospodarki wynosił 25,1 % w UE-27, zaś w strefie euro – 25,6 %. W państwach członkowskich UE udział pozapłacowych kosztów pracy również był bardzo zróżnicowany. Najwyższy udział pozapłacowych kosztów pracy odnotowano we Francji (32,9 %), Szwecji (32,2 %) i Włoszech (28,8 %), natomiast najniższy w Luksemburgu (11,0 %), na Malcie (5,9 %) i na Litwie (5,3 %).
Płace/zarobki brutto
Mediana zarobków
Zarobki brutto stanowią największą część kosztów pracy. W 2014 r. najwyższą medianę godzinowych zarobków brutto w przeliczeniu na euro odnotowano w Danii (25,52 EUR), Irlandii (20,16 EUR) i Szwecji (18,46 EUR). Z drugiej strony najniższą medianę godzinowych zarobków brutto wyrażonych w euro zgłosiły Litwa (3,11 EUR), Rumunia (2,03 EUR) i Bułgaria (1,67 EUR). Innymi słowy, w przeliczeniu na euro mediana godzinowych zarobków brutto w państwie członkowskim UE-27, w którym była ona najwyższa, była 15 razy wyższa niż w państwie członkowskim, w którym była ona najniższa. W przeliczeniu na standard siły nabywczej (PPS), który uwzględnia różnice poziomów cen, najwyższa wartość średnia była pięciokrotnie wyższa od najniższej wartości średniej, przy czym Dania i Bułgaria ponownie znalazły się na przeciwnych końcach analizowanego zakresu.
,_2014.png)
(z wyłączeniem uczniów), 2014 r.
Źródło: Eurostat (earn_ses_pub2s)
Pracownicy nisko uposażeni
Za pracowników nisko uposażonych uważa się pracowników zarabiających nie więcej niż dwie trzecie krajowej mediany godzinowych zarobków brutto. W 2014 r. pracownicy nisko uposażeni stanowili 17,2 % pracowników w UE-28 (dane obejmują Wielką Brytanię, brak jest danych dla UE-27), zaś w strefie euro odsetek ten wynosił 15,9 %. W 2014 r. odsetek pracowników nisko uposażonych był bardzo różny w zależności od państwa członkowskiego UE-27. Najwyższe wskaźniki odnotowały Łotwa (25,5 %), Rumunia (24,4 %) i Litwa (24.0 %), Pracownicy nisko uposażeni stanowili natomiast mniej niż 10 % zatrudnionych we Włoszech (9,4 %), Francji (8,8 %), Danii (8,6 %), Finlandii (5,3 %), Belgii (3,8 %) i Szwecji (2,6 %).
_earning_two_thirds_or_less_of_the_median_gross_hourly_earnings,_2014_(%25_of_employees).png)
(z wyłączeniem uczniów) zarabiający nie więcej niż dwie trzecie mediany godzinowych zarobków brutto, 2014 r.
(% pracowników)
Źródło: Eurostat (earn_ses_pub1s)
Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć
Nieskorygowany poziom zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć jest ważnym wskaźnikiem określającym różnice w średnich wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w UE. W 2018 r. w całej UE-27 kobiety zarabiały średnio o 14,8 % mniej niż mężczyźni, natomiast w strefie euro różnica ta wynosiła 15,9 %. Największe zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć odnotowano w Estonii (22,7 %), Niemczech (20,9 %) i Czechach (20,1 %). Najmniejsze różnice między średnim wynagrodzeniem mężczyzn i kobiet stwierdzono natomiast we Włoszech (5,0 %, dane za 2017 r.), Luksemburgu (4,6 %) i Rumunii (3,0 %) – zob. wykres 4.
.png)
(różnica między średnimi godzinowymi zarobkami brutto pracujących mężczyzn i kobiet, wyrażona jako % średnich zarobków pracujących mężczyzn)
Źródło: Eurostat (earn_gr_gpgr2)
Na występowanie takiego zróżnicowania mogą wpływać różne kwestie, na przykład: różnice w zakresie współczynnika aktywności zawodowej, różnice w zawodach i zajęciach zazwyczaj zdominowanych przez mężczyzn lub kobiety, różnice w zakresie, w jakim mężczyźni i kobiety pracują w niepełnym wymiarze czasu pracy, a także nastawienie działów kadr podmiotów prywatnych i publicznych do kwestii rozwoju kariery oraz urlopu bezpłatnego bądź urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego. Do podstawowych czynników, które mogą, przynajmniej częściowo, wyjaśniać zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, należą segregacja sektorowa i zawodowa, kształcenie i szkolenie, świadomość i przejrzystość, a także dyskryminacja bezpośrednia. Zjawisko to odzwierciedla również inne nierówności, w szczególności częste nieproporcjonalne obciążenie kobiet obowiązkami rodzinnymi i związane z tym trudności w pogodzeniu życia zawodowego i prywatnego. Wiele kobiet pracuje w ograniczonym wymiarze czasu pracy lub na podstawie nietypowych umów: pozwala im to wprawdzie utrzymać się na rynku pracy i jednocześnie wywiązywać się z obowiązków rodzinnych, ale może mieć niekorzystny wpływ na wynagrodzenie, rozwój kariery, perspektywy awansu i emerytury.
Zarobki netto i obciążenie podatkowe
Wszystkie dane opierają się na powszechnie uznanym modelu opracowanym przez OECD, w którym dane liczbowe pochodzą ze źródeł krajowych (więcej informacji na temat modelu można znaleźć na stronie internetowej OECD – Benefits and wages).
Zarobki netto
Dane dotyczące zarobków netto stanowią uzupełnienie danych dotyczących zarobków brutto w odniesieniu do zarobków do dyspozycji, innymi słowy po potrąceniu od kwot brutto podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne opłacanych przez pracownika i dodaniu dodatków rodzinnych (środków pieniężnych wypłacanych w odniesieniu do dzieci pozostających na utrzymaniu) w przypadku gospodarstw domowych z dziećmi.
W 2019 r. zarobki netto osoby samotnej zarabiającej 100 % średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw, bez dzieci, wahały się od 42 584 EUR w Bułgarii do 6 030 EUR w Luksemburgu. W tych samych dwóch państwach członkowskich UE odnotowano odpowiednio najwyższe (57 175 EUR) i najniższe (6 603 EUR) średnie zarobki netto małżeństwa z jedną osobą zarabiającą i dwojgiem dzieci (zob. wykres 5).
.png)
W sytuacji, w której oboje małżonkowie pracują (i oboje zarabiają równowartość średnich zarobków), najwyższe roczne zarobki netto odnotowano w Luksemburgu – w wysokości 94 638 EUR w przypadku małżeństw z dwojgiem dzieci oraz w wysokości 87 024 EUR w przypadku małżeństw bezdzietnych. Najniższe roczne zarobki netto odnotowano w Bułgarii – w wysokości 12 102 EUR w przypadku małżeństw z dwojgiem dzieci oraz w niewiele niższej wysokości 12 061 EUR w przypadku małżeństw bezdzietnych.
Obciążenie podatkowe
Wskaźniki stawek podatkowych (klin podatkowy związany z kosztami pracy, pułapka bezrobocia i pułapka niskich zarobków) służą do monitorowania atrakcyjności zatrudnienia. W tabeli 6 przedstawiono te wskaźniki dla osoby nisko uposażonej, samotnej i bezdzietnej, której zarobki odpowiadają dwóm trzecim (dokładnie 67 %) średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw (sekcje B–N klasyfikacji NACE Rev. 2).
Pierwszy wskaźnik – klin podatkowy – określa stopień obciążenia podatkami i składkami na ubezpieczenie społeczne w stosunku do kosztów pracy. Definiuje się go jako łączną wysokość podatku dochodowego od zarobku brutto oraz składek pracodawcy i pracownika na ubezpieczenie społeczne, wyrażoną jako odsetek całkowitych kosztów pracy. W 2019 r. klin podatkowy dla UE-27 wyniósł 39,5 % (w strefie euro 40,1 %). Najwyższy klin podatkowy w odniesieniu do nisko uposażonych pracowników odnotowano w 2019 r. w Belgii (45,4 %), Niemczech (45,2 %) i na Węgrzech (44,6 %), zaś najniższy na Malcie (27,4 %), w Irlandii (24,6 %) i na Cyprze (18,1 %).
.png)
(w %)
Źródło: Eurostat (earn_nt_taxwedge), (earn_nt_unemtrp) oraz (earn_nt_lowwtrp)
Drugi wskaźnik – pułapka bezrobocia – określa, jaka część (odsetek) wzrostu zarobków brutto w momencie podjęcia pracy przez osobę bezrobotną zostaje pochłonięta przez wyższe podatki i składki pracownika na ubezpieczenie społeczne oraz cofnięcie zasiłku dla bezrobotnych i innych świadczeń. W 2019 r. wielkość tego wskaźnika w UE-27 wynosiła 74,4 % (w strefie euro – 74,5 %). Najwyższe wartości odnotowano w Belgii (93,1 %), Luksemburgu (90,9 %) i Danii (88,9 %), zaś najniższe na Słowacji (46,4 %), w Grecji (34,6 %) i Estonii (32,2 %).
Trzeci wskaźnik – pułapka niskich zarobków – określa, jaka część (odsetek) zarobków brutto zostaje pochłonięta łącznie przez podatki dochodowe, składki pracownika na ubezpieczenie społeczne i cofnięcie ewentualnych świadczeń w momencie, gdy wysokość zarobków brutto wzrasta z 33 % do 67 % średnich zarobków pracownika. Wskaźnik ten w 2019 r. wyniósł 39,3 % dla UE-27 (41,1 % dla strefy euro), przy czym najwyższe poziomy zaobserwowano również w Belgii (60,4 %), Luksemburgu (50,6 %) i Danii (50,2 %), zaś najniższe w Bułgarii (22,4 %), Estonii (21,0 %) i na Cyprze (8,3 %).
Dane źródłowe tablic i wykresów (MS Excel)
Źródła danych
Koszty pracy
Do kosztów pracy wlicza się wynagrodzenie pracowników (w tym płace i wynagrodzenia w gotówce i rzeczowe oraz składki pracodawcy na ubezpieczenie społeczne), koszty szkolenia zawodowego oraz inne wydatki (na przykład koszty rekrutacji, wydatki na odzież roboczą oraz podatki od wynagrodzeń traktowane jako koszty pracy i pomniejszone o wszelkie otrzymane subsydia). Wspomniane składniki kosztów pracy oraz ich części składowe zdefiniowano w rozporządzeniu 1737/2005 z dnia 21 października 2005 r.
Dane statystyczne dotyczące kosztów pracy stanowią hierarchiczny system wieloletnich, rocznych i kwartalnych statystyk, którego celem jest dostarczenie kompleksowych i szczegółowych informacji o wysokości, strukturze i krótkoterminowych zmianach kosztów pracy w różnych sektorach gospodarki w państwach członkowskich UE i niektórych państwach niebędących członkami UE. Wszystkie statystyki oparte są na zharmonizowanej definicji kosztów pracy. Dane dotyczące wysokości kosztów pracy oparte są na wynikach najnowszego badania dotyczącego kosztów pracy (z 2016 r.) i na ekstrapolacji na podstawie kwartalnego wskaźnika kosztów pracy. W ramach badania kosztów pracy, które przeprowadza się co cztery lata, gromadzi się bardzo szczegółowe dane na temat poziomów kosztów pracy. Na potrzeby ekstrapolacji wskaźnika kosztów pracy wykorzystuje się wyłącznie dane na poziomie zagregowanym. Kwartalny wskaźnik kosztów pracy (Euroindicator) mierzy obciążenie kosztami pracy ujętej jako czynnik produkcji. Dane gromadzone na potrzeby wskaźnika kosztów pracy dotyczą całkowitych średnich godzinowych kosztów pracy i dwóch kategorii kosztów pracy: płac i wynagrodzeń; płatnych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, pomniejszonych o subsydia otrzymane przez pracodawcę. Dostępne są dane zagregowane na poziomie europejskim (dla UE i strefy euro) oraz dane zagregowane dla państw członkowskich UE obejmujące przemysł, budownictwo i usługi (z wyłączeniem administracji publicznej, obrony i obowiązkowych ubezpieczeń społecznych) zgodnie z NACE Rev. 2, sekcje B–N oraz P–S (dane są też zdezagregowane według działalności gospodarczej), w formie dostosowanej sezonowo i pod względem dnia pracy.
Płace/zarobki brutto
Główne definicje zarobków przedstawiono w rozporządzeniu 1738/2005 z dnia 21 października 2005 r. Dane pochodzą z przeprowadzanego co cztery lata badania struktury wynagrodzeń (SES), którego ostatnia edycja miała miejsce w październiku 2014 r. Zarobki brutto obejmują wynagrodzenie w gotówce wypłacane bezpośrednio przez pracodawcę, przed odliczeniem podatków i składek na ubezpieczenie społeczne płatnych przez osoby otrzymujące wynagrodzenie i przejmowanych przez pracodawcę. Uwzględnia się wszystkie premie, niezależnie od tego, czy są regularnie wypłacane (trzynaste lub czternaste pensje, dodatki wakacyjne, udziały w zyskach, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, okazjonalne prowizje itp.).
Dane dotyczące mediany zarobków oparte są na godzinowych zarobkach brutto wszystkich pracowników (pracujących w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy, ale z wyłączeniem uczniów) zatrudnionych w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 10 pracowników, we wszystkich sektorach gospodarki poza rolnictwem, rybołówstwem, administracją publiczną, sektorem gospodarstw domowych i sektorem organizacji eksterytorialnych. Mediana zarobków to wartość, w stosunku do której zarobki połowy populacji są niższe, a połowy wyższe.
Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć
Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, w postaci nieskorygowanej, definiuje się jako różnicę między średnimi godzinowymi zarobkami brutto opłacanych pracowników płci męskiej i żeńskiej, wyrażoną jako odsetek średnich godzinowych zarobków brutto opłacanych pracowników płci męskiej. W metodyce obliczania tego wskaźnika punktem odniesienia są dane z badania struktury wynagrodzeń (SES), które aktualizuje się co cztery lata w miarę udostępniania nowych danych z SES.
Zgodnie ze stosowaną metodyką nieskorygowany wskaźnik zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć obejmuje wszystkich pracowników (bez ograniczeń dotyczących wieku i liczby przepracowanych godzin) przedsiębiorstw (zatrudniających co najmniej 10 pracowników) w sektorach przemysłu, budownictwa i usług (rodzaje działalności określone w NACE Rev. 2, sekcje B–S, z wyłączeniem sekcji O). Niektóre państwa dostarczają również informacje określone w sekcji O klasyfikacji NACE Rev. 2 (administracja publiczna i obrona; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne), choć nie jest to obowiązkowe. Dane są również dostępne w podziale na sektor gospodarki (publiczny lub prywatny), czas pracy (w pełnym lub niepełnym wymiarze) i wiek pracowników.
Zarobki netto i obciążenie podatkowe
Zarobki netto są wyprowadzane na podstawie zarobków brutto i stanowią część wynagrodzenia, którą pracownicy mogą rzeczywiście zachować dla siebie w celu jej wydania lub odłożenia jako oszczędności. W porównaniu z zarobkami brutto zarobki netto nie obejmują składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, obejmują natomiast dodatki rodzinne.
Wskaźnik pułapki bezrobocia definiuje się jako różnicę – wyrażaną jako odsetek zarobków brutto – między wzrostem zarobków brutto a wzrostem dochodu netto przy podjęciu pracy przez osobę bezrobotną.
Kontekst
Struktura i zmiany kosztów pracy oraz zarobków to ważne aspekty rynku pracy, odzwierciedlające podaż pracy ze strony osób fizycznych i popyt na pracę ze strony przedsiębiorstw.
UE stara się promować równość szans i stopniowo eliminować zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. W art. 157 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) ustanowiono zasadę równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości, a w art. 157 ust. 3 przewidziano podstawę prawną przyjmowania prawodawstwa w zakresie równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia. W marcu 2020 r. Komisja Europejska przyjęła strategię na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025. Dotyczy ona między innymi zagadnień zróżnicowania wynagrodzeń i emerytur ze względu na płeć:
- „W Traktatach od 1957 r. zapisana jest zasada równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę. Gwarantuje ona środki ochrony prawnej w przypadku dyskryminacji. Mimo tego kobiety zarabiają średnio mniej niż mężczyźni. Skumulowane w ciągu życia różnice w zatrudnieniu i wynagrodzeniu ze względu na płeć skutkują powstaniem jeszcze większej różnicy w świadczeniach emerytalnych i w konsekwencji kobiety w starszym wieku są bardziej narażone na ubóstwo niż mężczyźni. Wyeliminowanie różnicy w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn wymaga wyeliminowania wszystkich podstawowych przyczyn, w tym niższego odsetka kobiet na rynku pracy, pracy niezauważalnej lub nieopłacanej, wyższego odsetka kobiet zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy i decydujących się na przerwę w karierze zawodowej, a także segregacji poziomej i pionowej opartej na stereotypach płci i dyskryminacji. Informacje o poziomach wynagrodzenia, o ile są dostępne, ułatwiają ustalanie takich różnic i przypadków dyskryminacji. Z powodu braku przejrzystości wiele kobiet nie wie lub nie jest w stanie udowodnić, że otrzymują zaniżone wynagrodzenie. Komisja zaproponuje wiążące środki na rzecz przejrzystości płac pod koniec 2020 r.”
Direct access to
- Earnings statistics (w jęz. angielskim)
- Gender pay gap statistics (w jęz. angielskim)
- Hourly labour costs (w jęz. angielskim)
- Labour cost structural statistics — levels (w jęz. angielskim)
- Labour cost index - recent trends (w jęz. angielskim)
- Labour market statistics at regional level (w jęz. angielskim)
- Dane statystyczne dotyczące płac minimalnych
- Regional labour market disparities (w jęz. angielskim)
- Earnings (t_earn) (w jęz. angielskim), zob.:
- Gender pay gap in unadjusted form (tsdsc340)
- Labour costs (t_lc) (w jęz. angielskim), zob.:
- Labour cost index by NACE Rev. 2 (teilm100)
- Labour cost index by NACE Rev. 2 - percentage change Q/Q-1 (teilm120)
- Labour cost index by NACE Rev. 2 - percentage change Q/Q-4 (teilm130)
- Labour cost index by NACE Rev. 2 - Index (2012=100) (teilm140)
- Zarobki (earn) (w jęz. angielskim)
- Koszty pracy (lc) (w jęz. angielskim)
- Rynek pracy (w tym Badanie siły roboczej), zob. (w jęz. angielskim):
- Labour cost index (ESMS metadata file — lci_esms) (w jęz. angielskim)
- Labour costs survey 2008, 2012 and 2016 — NACE Rev. 2 activity (ESMS metadata file — lcs_r2_esms)
- Structure of earnings survey 2014 (ESMS metadata file — earn_ses2014_esms) (w jęz. angielskim)
- Gender pay gap in unadjusted form — NACE Rev. 2 activity (ESMS metadata file — earn_grgpg2_esms)
- Net earnings and tax rates (ESMS metadata file — earn_net_esms) (w jęz. angielskim)
- International Labour Organisation — Global Wage Report (w jęz. angielskim)
- International Labour Organisation — Wages and income (w jęz. angielskim)
- OECD — Tax and Benefit Systems: OECD Indicators (w jęz. angielskim)
- OECD — Benefits and Wages: Models (w jęz. angielskim)