Archive:Dane statystyczne dotyczące płac minimalnych

Dane pobrano z bazy w lutym 2020 r.

Planowana aktualizacja artykułu: maj 2021 r.

This Statistics Explained article has been archived on 23 December 2020.

Highlights

W styczniu 2020 r. płace minimalne w państwach członkowskich UE sięgały od 312 EUR do 2 142 EUR na miesiąc

Płace minimalne, styczeń 2010 r. i styczeń 2020 r.
(w EUR na miesiąc i w %)
Źródło: Eurostat (earn_mw_cur)

Poniższy artykuł pokazuje, jak znacząco różnią się poziomy płacy minimalnej w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE). Zawiera też porównanie z sytuacją w Wielkiej Brytanii, krajach kandydujących i w USA.

Full article

Ogólny zarys sytuacji

Dane statystyczne dotyczące płac minimalnych publikowane przez Eurostat odnoszą się do krajowych płac minimalnych. Krajowa płaca minimalna zwykle ma zastosowanie do wszystkich pracowników lub przynajmniej do przeważającej większości pracowników w danym państwie. Określa się ją przepisami prawa, często po konsultacjach z partnerami społecznymi lub bezpośrednio w drodze krajowego porozumienia międzysektorowego.

Płace minimalne na ogół przedstawia się w postaci miesięcznych stawek wynagrodzenia brutto, a więc przed potrąceniem podatku dochodowego i odprowadzeniem składek na ubezpieczenie społeczne płaconych przez pracownika. Wysokości podatków i składek różnią się w zależności od państwa. Krajowe płace minimalne są publikowane przez Eurostat dwa razy w roku. Odnoszą się do sytuacji na dzień 1 stycznia i 1 lipca każdego roku. W rezultacie, zmiany wysokości płacy minimalnej wprowadzone między tymi dwiema datami są ukazywane dopiero w kolejnej półrocznej publikacji danych.

Zróżnicowanie krajowych płac minimalnych

W styczniu 2020 r. płace minimalne w państwach członkowskich UE sięgały od 312 EUR do 2 142 EUR na miesiąc

W styczniu 2020 r. krajowa płaca minimalna obowiązywała w 21 z 27 państw członkowskich UE (wyjątkami były Dania, Włochy, Cypr, Austria, Finlandia i Szwecja), podobnie jak w Wielkiej Brytanii i we wszystkich krajach kandydujących do UE (Czarnogóra, Macedonia Północna, Albania, Serbia i Turcja). Na dzień 1 stycznia 2020 r. miesięczne płace minimalne wykazywały znaczne różnice w zależności od państwa członkowskiego, sięgając od 312 EUR w Bułgarii do 2 142 EUR w Luksemburgu (zob. wykres 1).

Wykres 1: Płace minimalne, styczeń 2010 r. i styczeń 2020 r.
(w EUR na miesiąc i w %)
Źródło: Eurostat (earn_mw_cur)

W porównaniu z sytuacją w styczniu 2010 r. płace minimalne (wyrażone w EUR) w styczniu 2020 r. były wyższe w każdym państwie członkowskim UE, w którym obowiązuje krajowa płaca minimalna, z wyjątkiem Grecji, gdzie były one o 12 % niższe (dane skumulowane z 10 lat, średnia roczna stopa zmiany -1,3 %). Między styczniem 2010 r. a styczniem 2020 r. średnia roczna stopa zmiany płacy minimalnej była najwyższa w Rumunii (12,5 %) i na Litwie (10,1 %). Znaczny wzrost płacy minimalnej odnotowały ponadto Bułgaria (9,8 %), Estonia (7,7 %), Czechy (6,7 %), Polska (6,6 %) i Słowacja (6,5 %).

Na podstawie poziomu krajowych miesięcznych płac minimalnych brutto wyrażonych w EUR państwa członkowskie UE objęte niniejszym zbiorem danych można podzielić na trzy różne grupy; państwa niebędące członkami UE przedstawiono na wykresie 1 jako oddzielną grupę.

Grupa 1, w której krajowe płace minimalne były niższe niż 500 EUR miesięcznie w styczniu 2020 r. Do grupy tej należały następujące państwa członkowskie UE: Bułgaria, Łotwa, Rumunia i Węgry. Krajowe płace minimalne w tych państwach wynosiły od 312 EUR w Bułgarii do 487 EUR na Węgrzech.

Grupa 2, w której krajowe płace minimalne wynosiły co najmniej 500 EUR ale mniej niż 1 000 EUR miesięcznie w styczniu 2020 r. Do grupy tej należały następujące państwa członkowskie UE: Chorwacja, Czechy, Słowacja, Estonia, Litwa, Polska, Portugalia, Grecja, Malta i Słowenia. Krajowe płace minimalne w tych państwach wynosiły od 546 EUR w Chorwacji do 941 EUR w Słowenii.

Grupa 3, w której krajowe płace minimalne wynosiły co najmniej 1 000 EUR miesięcznie w styczniu 2020 r. Do grupy tej należały następujące państwa członkowskie UE: Hiszpania, Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Irlandia i Luksemburg. Krajowe płace minimalne w tych państwach sięgały od 1 050 EUR w Hiszpanii do 2 142 EUR w Luksemburgu.

Krajowa płaca minimalna w Wielkiej Brytanii w styczniu 2020 r. wynosiła 1 599 EUR.

We wszystkich krajach kandydujących do UE wysokość płacy minimalnej była podobna do poziomu płac grupy 1, od 213 EUR w Albanii do 440 EUR w Turcji. Krajowa płaca minimalna w Stanach Zjednoczonych (na poziomie 1 119 EUR miesięcznie) mieściła się w przedziale grupy 3.

W przypadku państw członkowskich UE spoza strefy euro, w których obowiązują krajowe płace minimalne (Bułgaria, Czechy, Chorwacja, Węgry, Polska i Rumunia), jak również w przypadku Wielkiej Brytanii, krajów kandydujących do UE i Stanów Zjednoczonych, wpływ na poziom płacy minimalnej oraz pozycję w rankingu, wyrażone w EUR, mają kursy walutowe stosowane do przeliczania krajowych walut na EUR.

Płace minimalne według standardów siły nabywczej (PPS)

Różnice między państwami pod względem wysokości płacy minimalnej były znacznie mniejsze po uwzględnieniu różnic w poziomie cen

Na wykresie 2 porównano płace minimalne brutto z uwzględnieniem różnic w poziomie cen przez zastosowanie parytetu siły nabywczej (PPP) do spożycia w sektorze gospodarstw domowych; jak można przewidzieć, korekta z uwagi na różnice w poziomach cen zmniejsza rozbieżności między państwami. W oparciu o poziom krajowych miesięcznych płac minimalnych brutto w ujęciu PPS państwa członkowskie UE objęte tym zbiorem danych można podzielić na dwie odrębne grupy. Ponownie, państwa niebędące członkami UE przedstawiono na wykresie 2 oddzielnie.

Grupa 1, w której krajowe płace minimalne były niższe niż 1 000 PPS miesięcznie w styczniu 2020 r. Do grupy tej należały następujące państwa członkowskie UE: Łotwa, Bułgaria, Estonia, Słowacja, Czechy, Chorwacja, Węgry, Portugalia, Grecja, Rumunia, Litwa i Malta. Krajowe płace minimalne w tych państwach wynosiły od 579 PPS na Łotwie do 941 PPS na Malcie.

Grupa 2, w której krajowe płace minimalne wynosiły co najmniej 1 000 PPS miesięcznie w styczniu 2020 r. Do grupy tej należały następujące państwa członkowskie UE: Polska, Słowenia, Hiszpania, Irlandia, Francja, Belgia, Holandia, Niemcy i Luksemburg. Krajowe płace minimalne w tych państwach sięgały od 1 056 PPS w Słowenii do 1 705 PPS w Luksemburgu.

Krajowa płaca minimalna w Wielkiej Brytanii w styczniu 2020 r. wynosiła 1 320 PPS.

Z wyjątkiem Turcji w czterech pozostałych krajach kandydujących do UE płace minimalne wyrażone w PPS były na poziomie płac z grupy 1, od 388 PPS w Albanii do 634 PPS w Serbii. W Turcji krajowa płaca minimalna wynosiła 1 157 PPS, a więc mieściła się w przedziale płac grupy 3, natomiast Stany Zjednoczone (964 PPS) pod względem płacy minimalnej wyrażonej w PPS uplasowały się na czele grupy 1.

W państwach członkowskich UE z grupy1, w których płace minimalne wyrażone w EUR są stosunkowo niskie, na ogół niższe są też poziomy cen, a tym samym wyższe płace minimalne wyrażone według standardu siły nabywczej (PPS). Z drugiej strony w państwach członkowskich należących do grupy 2, o stosunkowo wysokich płacach minimalnych wyrażonych w EUR, przeważnie wyższe są również poziomy cen, przez co płace minimalne wyrażone w PPS były często niższe. Ta korekta z uwagi na różnice w poziomie cen skutkuje częściowym złagodzeniem wyraźnych kontrastów między trzema różnymi grupami państw członkowskich, które wyróżniono na podstawie wysokości płacy minimalnej w EUR.

Wykres 2: Płace minimalne, styczeń 2020 r.
(w PPS na miesiąc)
Źródło: Eurostat (earn_mw_cur)

W ten sposób dysproporcje w wysokości płacy minimalnej między państwami członkowskimi UE zmalały ze stosunku 1:6,9 w EUR (co oznacza, że najwyższa płaca minimalna była 6,9 raza wyższa od najniższej w EUR) do 1:2,9 według PPS (co oznacza, że najwyższa płaca minimalna była 2,9 raza wyższa od najniższej według PPS).

Poziom płacy minimalnej w stosunku do mediany wynagrodzeń brutto

Na wykresie 3 przedstawiono informacje dotyczące stosunku krajowej płacy minimalnej brutto do mediany wynagrodzeń brutto.

Pod uwagę wzięto krajowe płace minimalne, wyrażone w euro, na dzień 1 lipca 2014 r. i obliczono ich stosunek do mediany wynagrodzeń brutto z badania struktury wynagrodzeń z 2014 r. W lipcu 2014 r. stosunek płacy minimalnej do mediany wynagrodzeń w państwach członkowskich UE wynosił od 40 % do 66 %. Do celów tej analizy z obliczeń mediany miesięcznych wynagrodzeń brutto wyłączono zapłatę za nadgodziny oraz pracę zmianową. W przypadku Niemiec, Francji i Irlandii, w których płaca minimalna ustalona jest na podstawie stawki godzinowej, stosunek ten obliczono, biorąc pod uwagę medianę wynagrodzenia za godzinę pracy. W przypadku pozostałych 16 państw członkowskich UE, w których obowiązuje krajowa miesięczna płaca minimalna i dla których dostępne były dane, stosunek ten obliczono na podstawie mediany miesięcznych wynagrodzeń.

Wykres 3: Płaca minimalna jako odsetek mediany miesięcznych wynagrodzeń brutto, 2014 r.
(%)
Źródło: Eurostat (earn_mw_cur) i badanie struktury wynagrodzeń z 2014 r.; specjalne wyliczenia do celów niniejszej publikacji, które nie są dostępne w internetowej bazie danych Eurostatu

Odsetek osób zarabiających płacę minimalną

Odsetek pracowników, których zarobki równają się płacy minimalnej, jest bardzo różny w zależności od państwa. Dzięki powiązaniu mikrodanych z dwóch ostatnich badań struktury wynagrodzeń (SES), które są przeprowadzane co cztery lata, z poziomem płac minimalnych obowiązujących w tym czasie (październik 2010 r. i 2014 r.), możliwe jest oszacowanie tego odsetka (zgodnie z wykresem 4). Do celów porównawczych zakres danych ograniczono do osób w wieku co najmniej 21 lat, pracujących w pełnym wymiarze czasu pracy w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 10 pracowników, z wyjątkiem administracji publicznej, obrony narodowej i obowiązkowych zabezpieczeń społecznych (NACE Rev. 2 sekcja O). Ponadto w miesięcznych wynagrodzeniach obliczonych na podstawie badania struktury wynagrodzeń nie uwzględniono wynagrodzeń za nadgodziny ani za pracę w systemie zmianowym.

W październiku 2014 r. w dziesięciu spośród państw członkowskich UE, w których obowiązuje płaca minimalna, odsetek pracowników zarabiających mniej niż 105 % krajowej płacy minimalnej przekraczał 7,0 %. Były to następujące państwa: Słowenia (19,1 %), Rumunia (15,7 %), Portugalia (13,0 %), Polska (11,7 %) i Bułgaria (8.8 %), Francja (8,4 %), Litwa (8,1 %), Łotwa (7,9 %), Grecja (7,7 %) i Chorwacja (7,1 %). W Belgii z kolei odnotowano najniższy odsetek (0,4 %) pracowników, których zarobki były niższe niż 105 % krajowej płacy minimalnej, zaś w pozostałych dziesięciu państwach członkowskich odsetek takich pracowników mieścił się w granicach od 1,0 % (w Hiszpanii) do 5,8 % (w Luksemburgu).

Wykres 4: Odsetek pracowników zarabiających mniej niż 105% płacy minimalnej, październik 2010 r. i 2014 r.
(%)
Źródło: Eurostat (earn_mw_cur) i badanie struktury wynagrodzeń z 2014 r.; specjalne wyliczenia do celów niniejszej publikacji, które nie są dostępne w internetowej bazie danych Eurostatu

Zmiany odsetka osób zarabiających płacę minimalną

W latach 2010–2014 r. odsetek pracowników zarabiających mniej niż 105 % krajowej płacy minimalnej wzrósł o ponad 2,0 punkty procentowe w Rumunii (11,7 pp), Bułgarii (5,4 pp), Polsce (3,6 pp) i na Węgrzech (2,3 pp), natomiast spadek o ponad 2,0 punkty procentowe odnotowano na Litwie (-5,6 pp), w Irlandii (-5,1 pp), Luksemburgu (-4,1 pp), na Łotwie (-4,0 pp), w Portugalii (-3,8 pp), Chorwacji (-2,6 pp) i na Słowacji (-2,2 pp).

Dane źródłowe tablic i wykresów

Dane statystyczne dotyczące płac minimalnych: tablice i wykresy

Źródła danych

Miesięczne krajowe płace minimalne

Dane statystyczne dotyczące płac minimalnych publikowane przez Eurostat odnoszą się do miesięcznych krajowych płac minimalnych. Dane są publikowane w odniesieniu do płac minimalnych obowiązujących w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku. Podstawowa krajowa płaca minimalna jest ustalana dla stawki godzinowej, tygodniowej lub miesięcznej i egzekwowana przepisami prawa (przez rząd), często po konsultacjach z partnerami społecznymi lub bezpośrednio w drodze krajowego porozumienia międzysektorowego. Krajowa płaca minimalna zwykle ma zastosowanie do wszystkich pracowników lub przynajmniej do przeważającej większości pracowników w danym państwie. Informacje na temat płacy minimalnej podawane są w wartościach brutto. Pełne informacje na temat krajowej płacy minimalnej w poszczególnych państwach można znaleźć w załączniku jako część metadanych.

W przypadku państw, w których krajowej płacy minimalnej nie określono w wartościach brutto, płacę netto przelicza się na kwotę brutto, uwzględniając obowiązujące podatki. Dotyczy to Czarnogóry i Serbii.

W przypadku państw, w których krajowej płacy minimalnej nie ustala się w ujęciu miesięcznym (lecz np. w godzinowym lub tygodniowym), wysokość płacy minimalnej przelicza się na stawkę miesięczną według współczynników konwersji przekazanych przez dane państwa:

Niemcy: (stawka godzinowa x 39,1 godziny x 52 tygodnie) / 12 miesięcy (wartość 39,1 godziny odnosi się do średniej liczby podstawowych godzin płatnych tygodniowo w przypadku pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w sektorach określonych w NACE Rev.2 sekcje B–S. Wartość ta wynika z kwartalnego badania wynagrodzeń);

Irlandia: (stawka godzinowa x 39 godzin x 52 tygodnie) / 12 miesięcy;

Francja: dane za okres styczeń 1999 r.–lipiec 2005 r.: (stawka godzinowa x 39 godzin x 52 tygodnie) / 12 miesięcy; dane od stycznia 2005 r. (stawka godzinowa x 35 godzin x 52 tygodnie) / 12 miesięcy;

Malta: (stawka tygodniowa x 52 tygodnie) / 12 miesięcy;

Wielka Brytania: (stawka godzinowa x średnia liczba podstawowych godzin płatnych tygodniowo w przypadku pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy we wszystkich sektorach x 52,18 tygodnia) / 12 miesięcy;

Stany Zjednoczone: (stawka godzinowa x 40 godzin x 52 tygodnie) / 12 miesięcy.

W Serbii krajową płacę minimalną określa się w stawkach godzinowych netto. Stosuje się następujący współczynnik konwersji: (stawka godzinowa netto x 40 godzin x 52,2 tygodnia) / 12 miesięcy. Wynik ten następnie przelicza się na kwotę brutto, uwzględniając obowiązujące podatki.

Ponadto w przypadku gdy płace minimalne są wypłacane przez więcej niż 12 miesięcy w roku (jak w Grecji, Hiszpanii i Portugalii, gdzie są wypłacane przez 14 miesięcy), dane skorygowano z uwzględnieniem także takich płatności.

Dane dotyczące krajowych płac minimalnych zgłasza się Eurostatowi w walucie krajowej. W przypadku państw spoza strefy euro płace minimalne wyrażone w walutach krajowych przelicza się na EUR z zastosowaniem miesięcznego kursu wymiany z końca poprzedniego miesiąca (np. do przeliczenia płac minimalnych na dzień 1 stycznia 2020 r. zastosowano kurs z końca grudnia 2019 r.).

Aby wyeliminować wpływ różnic w poziomach cen między państwami, stosuje się specjalne współczynniki konwersji, zwane parytetem siły nabywczej (PPP). PPP dla spożycia w sektorze gospodarstw domowych każdego państwa stosuje się do przeliczenia miesięcznych płac minimalnych wyrażonych w EUR lub walutach krajowych na sztuczną wspólną jednostkę zwaną standardem siły nabywczej (PPS). Jeśli współczynniki PPP dla ostatniego okresu odniesienia nie są jeszcze znane, wówczas zastępuje się je PPP z roku poprzedniego, a szereg aktualizuje się zaraz po uzyskaniu dostępu do najnowszych PPP.

Państwa nieobjęte statystyką dotyczącą płac minimalnych

Na dzień 1 stycznia 2020 r. płaca minimalna nie obowiązywała w Danii, we Włoszech, na Cyprze, w Austrii, Finlandii i Szwecji; podobnie było w trzech państwach EFTA: Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Na Cyprze płace minimalne są ustanawiane przez rząd dla określonych zawodów. W Danii, we Włoszech, w Austrii, Finlandii i Szwecji, a także w Islandii, Norwegii i Szwajcarii płace minimalne są ustalane na mocy porozumień zbiorowych dla szeregu określonych sektorów.

Mediana miesięcznych wynagrodzeń brutto

Dane dotyczące mediany miesięcznych wynagrodzeń brutto są oparte na najnowszych danych zebranych w ramach badania struktury wynagrodzeń w 2014 r. (badanie to jest przeprowadzane raz na cztery lata). Dane dotyczące mediany miesięcznych wynagrodzeń brutto odnoszą się do wszystkich pracowników (z wyłączeniem praktykantów) pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 10 pracowników, które prowadzą działalność we wszystkich sektorach gospodarki, z wyjątkiem rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa (NACE Rev. 2 sekcja A) oraz administracji publicznej, obrony narodowej; oraz obowiązkowych zabezpieczeń społecznych (NACE Rev. 2 sekcja O). Mediana wynagrodzeń to poziom wynagrodzeń, który dzieli wszystkich pracowników na dwie równe grupy: połowa zarabia mniej niż wartość mediany, a połowa więcej. Miesięczne wynagrodzenia brutto oznaczają płace pobierane przez pracowników pracujących w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy w miesiącu odniesienia (zwykle październiku 2014 r.) przed potrąceniem podatku i składek na ubezpieczenie społeczne. Płace obejmują wszelkie płatności za godziny nadliczbowe, dodatki za pracę zmianową, świadczenia, premie, prowizje itp. Miesięczne wynagrodzenia brutto pracowników pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy przeliczono na jednostki pełnego wymiaru czasu pracy przed ich wliczeniem do średniej z takim samym współczynnikiem ważenia jak w przypadku pracowników pracujących w pełnym wymiarze czasu pracy. Wyłączenie pracowników pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy z obliczeń mediany miesięcznych wynagrodzeń brutto skutkuje zmianą stosunku płac minimalnych do mediany wynagrodzeń o 7 punktów procentowych w Holandii (49 % zamiast 56 %).

Do przeliczania danych na euro w przypadku państw spoza strefy euro zastosowano średnie kursy wymiany dla 2014 r. Informacje na temat rodzajów działalności uwzględnianych przy obliczaniu krajowej płacy minimalnej jako odsetka średnich miesięcznych wynagrodzeń w poszczególnych państwach można znaleźć w załączniku stanowiącym część metadanych.

Kontekst

Niektóre z założycielskich państw członkowskich UE mają długą tradycję zapewniania krajowej płacy minimalnej pracownikom najmniej zarabiającym. Inne państwa członkowskie, w tym Niemcy, Irlandia oraz wiele spośród państw, które przystąpiły do UE w 2004 r. lub później, dopiero niedawno wprowadziły przepisy w sprawie płacy minimalnej, natomiast w sześciu państwach członkowskich UE-27na dzień 1 stycznia 2020 r. w ogóle nie było krajowej płacy minimalnej.

W ostatnich latach w większości europejskich państw obserwowano stosunkowo niewielki wzrost płac (ograniczenie wzrostu płac) i wiele grup reprezentujących pracowników twierdzi, że spadła siła nabywcza i obniżył się ogólny poziom życia. Niektórzy politycy, przedstawiciele pracowników, grupy nacisku i komentatorzy popierają ideę „europejskiej płacy minimalnej” bądź krajowych płac minimalnych ustalanych we wszystkich państwach członkowskich UE.

Wysokość krajowej płacy minimalnej nie musi być zmieniana co roku, a jej korekta nie zawsze skutkuje podwyżką – na przykład poziom płacy minimalnej w Grecji obniżył się w 2012 r. w ramach wprowadzonych przez rząd środków oszczędnościowych. W Grecji zawieszono wówczas krajowe porozumienie zbiorowe i od tej pory wysokość krajowej płacy minimalnej ustalana jest decyzją rządu.